HIẾU TÂN dịch
15/2/1965,
một học sinh trung học nhút nhát nhưng
bình tĩnh tên là Raymond Kurzweil xuất hiện như một vị khách mời trong một game
show gọi là Tôi có một bí mật. Anh
được giới thiệu bởi người dẫn chương trình Steve Allen, sau đó anh chơi một bản
nhạc ngắn trên piano. Nội dung trò chơi là Kurzweil dấu một cái gì đó bất
thường và mấy người cùng chơi - trong số họ có một diễn viên hài và một cựu hoa
hậu Mỹ - phải đoán xem đó là cái gì.
Trong
sô diễn đó (bạn có thể xem nó trên YouTube) nữ hoàng sắc đẹp hăng hái tra vấn
Kurzweil, nhưng nhà hài kịch thắng: bản nhạc được soạn bằng một máy tính.
Kurzweil được 200$.
Sau
đó Kurzweil trình ra chiếc máy tính mà chính anh chế tạo - một vật to bằng cái
bàn với những rơle kêu vù vù, liên kết với một máy đánh chữ. Những người cùng
chơi phát chán, họ thật sự ấn tượng với tuổi của Kurzweil hơn bất cứ cái gì anh
đã thật sự làm. Họ liền chuyển sang bà Chester Loney cúa Rough và Ready, California, cái bí mật mà
bà giữ là: bà là cô giáo lớp một của Tổng thống Lyndon Johnson.
Nhưng
Kurzweil đã tiêu phần lớn thời gian còn lại của sự nghiệp để tìm ra sự trình
bày của anh có nghĩa gì. Sáng tạo ra một tác phẩm nghệ thuật là một trong những
hoạt động mà chúng ta chỉ dành riêng cho con người mà thôi. Nó là một hành động
tự biểu hiện, anh khó mà có thể làm nó nếu anh không có bản ngã. Nhìn thấy tính
sáng tạo, vốn là lĩnh vực độc chiếm của con người, nay bị tiếm bởi một máy tính
do một cậu học sinh 17 tuổi chế ra, là nhìn một đường mờ không thể làm rõ ra
được, đường ranh giữa trí tuệ hữu cơ và trí tuệ nhân tạo.
Đó
là bí mật thật sự của Kurzweil, và năm 1965 không ai đoán ra. Có thể ngay cả
anh cũng không, cũng chưa đoán ra. Nhưng nay, 46 năm sau, Kurzweil tin rằng
chúng ta đang đến gần một thời khắc mà máy tính sẽ trở thành thông minh, và
không chỉ thông minh, mà thông minh hơn con người. Khi điều đó xảy ra, con
người - thân thể chúng ta, trí óc chúng ta, nền văn minh của chúng ta - sẽ biến
cải hoàn toàn và không thể đảo ngược. Ông tin rằng thời khắc này không chỉ
không tránh khỏi mà còn sắp xảy ra. Theo những tính toán của ông, kết thúc của
nền văn minh loài người như chúng ta biết, là còn khỏang 35 năm nữa.
Máy
tính đang ngày càng nhanh hơn. Mọi người biết điều đó. Hơn nữa, máy tính đang nhanh hơn trong sự nhanh hơn, nghĩa là,
mức độ nhanh hơn của nó đang tăng lên.
Thật
không? Thật.
Như
vậy nếu máy tính đang nhanh lên nhiều đến thế, nhanh đến không tin nổi như thế,
có thể hình dung sẽ đến một thời khắc mà chúng có khả năng sánh nổi với trí
thông minh của con người. Trí thông minh nhân tạo. Và tất cả cái sức mạnh ấy có
thể được đưa vào phục vụ cho sự cạnh tranh với bất cứ cái gì những bộ não của
chúng ta đang làm khi chúng tạo ra ý thức - không chỉ làm toán rất nhanh hay
soạn những bản nhạc cho piano mà còn lái xe, viết sách, ra những quyết định đạo
đức, thưởng thức những bức họa tuyệt vời, đưa ra những lời bình phẩm dí dỏm
trong những bữa tiệc.
Nếu
bạn có thể nuốt trôi cái ý tưởng ấy, và Kurzweil và nhiều người khác rất thông
minh có thể, thì mọi cuộc cá cược tắt. Từ thời khắc ấy trở đi, không còn lý do
để nghĩ máy tính sẽ thôi không tiếp tục mạnh thêm. Chúng sẽ cứ mãi phát triển
đến khi chúng thông minh hơn chúng ta rất xa. Tốc độ phát triển của chúng cũng
sẽ tiếp tục tăng lên, bởi vì sự phát triển của chúng sẽ tiếp quản từ kẻ sáng
tạo ra chúng là con người suy nghĩ chậm hơn chúng. Hãy tưởng tượng một nhà khoa
học máy tính bản thân là một máy tính siêu-thôngminh. Nó sẽ làm việc nhanh đến
không thể tin nổi. Nó có thể xử lý một lượng dữ liệu khổng lồ không cần chút cố
gắng nào. Thậm chí nó không cần tạm nghỉ để chơi Farmville.
Có
thể. Không thể đoán trước hành vi của những trí thông minh hơn-con-người này,
mà chúng ta một ngày nào đó sẽ phải sống chung trên hành tinh này với chúng
(với ai/cái gì), bởi vì nếu bạn có thể đoán trước, thì bạn đã thông minh ngang
với chúng. Nhưng có nhiều lý thuyết về vấn đề này. Có lẽ chúng ta sẽ hợp nhất
với chúng để trở thành những cyborg[1]
siêu-thôngminh, dùng các máy tính để mở rộng các khả năng trí tuệ theo cách mà
ô tô và máy bay mở rộng các khả năng thể chất của chúng ta. Có thể các trí
thông minh nhân tạo sẽ giúp chúng ta xử lý các tác động của tuổi già và kéo dài
tuổi thọ của chúng ta ra vô hạn. Có thể chúng ta sẽ quét (scan) ý thức của
chúng ta vào các máy tính và sẽ sống trong đó như một phần mềm, hầu như vĩnh cửu[2].
Có thể máy tính sẽ bật lên tính người và sẽ tiêu diệt chúng ta. Có một điều mà
tất cả các lý thuyết đó đều thống nhất là: sự biến chuyển của loài (người)
chúng ta thành một thứ gì đó không còn có thể nhận ra như loài người nữa, diễn
ra vào khoảng 2011. Sự chuyển đổi này có một cái tên: cái Kỳ dị.
Khi
bạn nói về cái Kỳ dị, một điều khó giữ trong tầm mắt là mặc dù nghe nó như là
khoa học giả tưởng, nó không phải khoa học giả tưởng, cũng như dự báo thời tiết
không phải là khoa học giả tưởng. Nó không phải là một ý tưởng lập dị, nó là
một giả thuyết nghiêm túc về tương lai của cuộc sống trên Trái Đất.
Có
một phản xạ trí tuệ khiến bạn bật phì cười bất cứ khi nào bạn cố nuốt trôi cái
ý tưởng liên quan đến những cyborg
bất tử siêu-thôngminh, nhưng hãy chặn nó lại nếu bạn có thể, vì mặc dù cái Kỳ
dị bề ngoài có vẻ phi lý, nhưng nó là một ý tưởng đáng được đánh giá thận trọng
và nghiêm túc.
2.
Người
ta đang tiêu rất nhiều tiền để cố hiểu nó. Trường Đại học Kỳ dị ba năm tuổi có
những khóa học liên bộ môn cho các sinh viên đại học và ngành hành pháp, do
NASA tổ chức. Google là một nhà tài trợ sáng lập; giám đốc điều hành của nó và
đồng sáng lập viên Larry Page đã nói chuyện ở đó năm ngoái. Người ta bị hấp dẫn
vào cái Kỳ dị vì giá trị gây chấn động của nó, giống như sự phô bày điều kỳ dị
về trí tuệ, nhưng người ta chững lại vì nó có nhiều hơn họ mong đợi. Và tất
nhiên trong trường hợp nó hóa ra là thật, thì nó trở thành điều quan trọng nhất
xảy ra cho con người kể từ lúc phát minh ra ngôn ngữ.
Cái
Kỳ dị không phải là một ý tưởng hoàn toàn mới, nó chỉ khá mới thôi. Năm 1965
nhà toán học Anh I.J.Good mô tả một thứ mà ông gọi là một “sự bùng nổ trí tuệ”
Ta hãy định nghĩa một chiếc máy siêuthôngminh là một chiếc máy có thể vượt trội tất cả các
hoạt động trí tuệ của bất kỳ con người nào dù thông minh đến đâu. Vì thiết kế
ra máy móc là một trong những hoạt động trí tuệ này, nghĩa một chiếc máy siêuthôngminh có thể thiết kế
ra những chiếc máy còn thông minh hơn, khi đó chắc chắn có thể có một cuộc
“bùng nổ trí tuệ”và trí thông minh của con người sẽ bị rớt lại đằng sau rất xa.
Như vậy chiếc máy siêuthôngminh đầu tiên sẽ là sáng chế cuối cùng mà con người cần
làm.”
Từ
kỳ dị được mượn từ môn vật lý thiên thể: nó nói đến một điểm trong
không-thờigian, chẳng hạn bên trong một hốc đen - tại đó các quy luật vật lý
thông thường không áp dụng được. Trong những năm 1980 nhà tiểu thuyết viễn
tưởng Vernor Vinge đã gắn nó với kịch bản bùng nổ trí tuệ của Good. Trong một
hội nghị chuyên đề của NASA năm 1993, Vinge đã tuyên bố rằng “trong vòng 30 năm
nữa, chúng ta sẽ có các phương tiện công nghệ để tạo ra trí thông minh siêu
nhân. Ít lâu sau đó, kỷ nguyên loài người sẽ kết thúc.”
Vào
thời gian đó Kurzweil cũng nghĩ đến cái Kỳ dị. Ông bận tâm về nó từ lúc xuất
hiện trong trò vui Tôi có một bí mật.
Là một kỹ sư và nhà sáng chế ông đã tạo dựng nhiều cơ nghiệp, ông đã thành lập
sau đó bán đi công ty phần mềm đầu tiên của ông khi ông còn đang làm việc ở
Viện Công nghệ Massachusett. Ông đã chế ra chiếc máy đọc cho người mù đầu tiên
(từ chữ in đọc thành lời) - Stevie Wonder là Khách hàng Số 1 và tiến hành đổi
mới trong hàng loạt lĩnh vực kỹ thuật, kể cả máy soạn nhạc tổng hợp[3]
và máy nhận dạng lời nói. Ông nắm giữ 39 bằng phát minh sáng chế và 19 bằng
tiến sĩ danh dự. Năm 1999 tổng thống Bill Clinton đã tặng ông Huân chương Quốc
gia về Công nghệ.
Nhưng
Kurzweil còn theo đuổi một sự nghiệp song song như một nhà tương lai học: ông đã
xuất bản những tư tưởng của ông về tương lai của loài người và loài-máy trong
vòng hai mươi năm, gần đây nhất trong cuốn Cái Kỳ dị đang đến gần, là sách bán
chạy nhất năm 2005 khi nó ra đời. Một phim tài liệu cùng tên, nhân vật chính là
Kurzweil, Tony Robbins và Alan Dershowitz, cùng với nhiều người khác, phát hành
hồi tháng Giêng. (Thực tế Kurzweil là chủ đề của hai bộ phim tài liệu đang lưu
hành. Một bộ phim khác, ít thẩm quyền hơn nhưng nhiều thông tin hơn, có tên là Con người Siêu việt.) Bill Gate gọi ông
là “người giỏi nhất mà tôi biết trong việc tiên đoán tương lai của trí tuệ nhân
tạo.”
Trong
đời thực, con người siêu việt là một nhân vật tầm thường có thể được coi là
người em thiếu hấp dẫn của Woody Allen. Kurzweil lớn lên ở Queens, N.Y., và
thậm chí bạn có thể thấy dấu vết của điều đó trong giọng nói của ông. Năm nay
62 tuổi, ông nói bằng giọng nhẹ nhàng bình thản gần như thôi miên của một người
đọc đến 60 bài diễn thuyết trước công chúng trong một năm. Là người biện hộ
nhiệt thành nhất của cái Kỳ dị, ông đã nghe tất cả các câu hỏi và rất nhiều lần
đánh bạt nỗi ngờ vực. Ông hồn hậu nói về nó. Cung cách của ông gần như là của
một người có lỗi: Tôi ước gì có thể đem đến cho các bạn những tin tức ít gây
kích động hơn về tương lai, nhưng tôi đã nhìn vào những con số, và đây là điều
mà tự chúng nói lên, vậy thì tôi còn có thể nói với các bạn điều gì khác nữa?
Kurzweil
bắt đầu quan tâm đến số phận cyborganic của loài người từ năm 1980 như một vấn
đề thực tế. Ông cần các phương pháp đo lường và theo dõi sát quá trình công
nghệ. Ngay cả những phát minh vĩ đại nhất cũng thất bại nếu chúng đến trước
thời của chúng, và ông muốn chắc chắn rằng khi ông công bố phát minh của ông,
thì nó đúng thời điểm. “Ngay tại thời gian đó, công nghệ cũng chuyển động nhanh
đến mức từ lúc khỏi đầu đến lúc hoàn thành một dự án, thế giới đã khác đi rồi”
ông nói, “vậy giống như trong trò chơi bắn bồ câu bằng đất sét - bạn không thể
nào bắn trúng đích.” Tất nhiên ông biết định luật Moore, nó nói rằng số
transistor bạn có thể đặt vào một vi mạch cứ sau khoảng hai năm lại tăng lên
gấp đôi. Kurzweil thử vẽ sơ đồ một đường cong hơi khác: biến thiên theo thời
gian của khả năng máy tính, đo bằng MIPS (triệu chỉ thị trong một giây), mà bạn
có thể mua với 1.000$
Hóa
ra, các con số này lại rất giống với các con số của Moore. Cứ sau hai năm chúng
tăng lên hai lần. Được vẽ thành đồ thị, cả hai làm thành những đường cong hàm
số mũ, với các giá trị của chúng tăng lên bằng cách nhân với hai chứ không phải
bằng những số gia đều đặn trong một đường thẳng. Các đường cong này vẫn giữ
vững một cách kỳ quái, ngay cả khi Kurzweil lấy lùi lại nhiều thập kỷ cho đến
tận những năm 1990, với những công nghệ máy tính tiền-transistor như rơ le và
đèn điện tử chân không.
Sau đó Kurzweil cho chạy những con số đó trên một cụm
những chỉ số công nghệ quan trọng khác - sự giảm chi phí chế tạo transistor, sự
tăng tốc độ xử lý của các bộ vi xử lý, sự sụt giá của bộ nhớ RAM động lực. Ông
còn năng nổ đi tìm những xu hướng trong công nghệ sinh học và xa hơn nữa, - sự
giảm chi phí sắp xếp chuỗi DNA và dịch vụ truyền dữ liệu không dây, và sự tăng
số lượng máy chủ Internet và các bằng sáng chế công nghệ nanô. Ông luôn luôn
tìm thấy cùng một thứ: sự phát triển
tăng tốc theo hàm số mũ. “Thật đáng kinh ngạc sao những đường đạn ấy uyển
chuyển đến thế” ông nói. “Xuyên qua dày và mỏng, chiến tranh và hòa bình, thịnh
vượng và suy thoái.” Kurzweil gọi nó là luật của sự trở về tăng tốc: tiến bộ
công nghệ diễn ra theo luật số mũ chứ không phải tuyến tính.
3.
Rồi
ông mở rộng những đường cong đó ra tương lai, và sự tăng tiến mà chúng báo
trước thật lạ thường, nó tạo ra sức kháng cự về nhận thức trong trí óc ông.
Những đường cong hàm mũ khởi đầu chậm, rồi phóng vọt lên đến vô cùng. Theo
Kurzweil, chúng ta chưa đủ tiến hóa để suy nghĩ dưới dạng sự tăng tiến theo hàm
số mũ. “Nó không phải là trực giác. Kẻ tiên tri có sẵn trong chúng ta thuộc
loại tuyến tính. Khi chúng ta cố gắng tránh một con vật, chúng ta có một dự báo
tuyến tính về nó sẽ ở đâu trong vòng 20 giây nữa và ta sẽ phải làm gì. Điều đó
thật sự được kiểm soát bằng mạch điện tử trong não chúng ta.”
Đây
là những gì mà những đường cong hàm mũ nói với ông. Chúng ta sẽ tái tạo nghịch
đảo một cách thành công bộ não người vào những năm 2020. Cuối thập kỷ đó, các
máy tính sẽ có khả năng thông minh ngang với con người. Kurzweil đặt niên đại
cho cái Kỳ dị đó là năm 2045 - đừng nghĩ ông không bảo thủ. Ông dự tính vào năm
đó, với năng lực máy tính tăng lên vô kể và giá của chúng giảm rất lớn, số
lượng trí tuệ nhân tạo được tạo ra sẽ vào khoảng một tỷ lần tổng số trí tuệ con
người hiện đang tồn tại.
Cái
Kỳ dị không phải chỉ là một ý tưởng. Nó hấp dẫn con người, và những con người
ấy cảm thấy một mối ràng buộc với nhau. Tập hợp lại chúng làm thành một phong
trào, một tiểu-vănhóa; Kurzweil gọi nó là một cộng đồng. Một khi bạn đã quyết
định coi cái Kỳ dị là nghiêm túc, bạn sẽ thấy rằng bạn đã trở thành bộ phận của
một tập đoàn nhỏ nhưng mạnh, những vật thể tư duy cùng một kiểu, có mặt khắp
nơi trên địa cầu, được gọi là những Singularitarian (những cá thể Kỳ dị).
Không
phải tất cả số đó đều là Kurzweilian (người kiểu Kurzweil), còn xa mới được như
vậy. Trong thuyết về cái Kỳ dị (Singularism) có chỗ cho những ý kiến rất đa
dạng về ý nghĩa của cái Kỳ dị, và khi nào và theo cách nào nó sẽ xảy ra hoặc
không xảy ra. Nhưng những Singularitarian có chung một thế giới quan. Chúng
nghĩ dưới dạng thời gian sâu, chúng tin vào sức mạnh của công nghệ định hướng
lịch sử, chúng ít quan tấm đến việc xét đoán theo cách thông thường về mọi sự
vật, và chúng không thể tin rằng bạn cứ thơ thẩn sống cuộc sống của bạn và xem
TV như thể cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo không sắp sửa nổ ra và thay đổi
triệt để mọi thứ. Chúng không sợ tỏ ra lố bịch, người công dân bình thường
trong bạn chán ghét những ý tưởng lố bịch chỉ là một ví dụ về cái thành kiến
phi lý, và Singularitarian không dính dáng gì đến cái phi lý. Khi bạn đi vào
không gian trí tuệ của chúng bạn sẽ đi qua một đường vô cùng dốc trong thế giới
quan, một sự trượt mạnh về mặt bản thể, nó tách những Singularitarian ra khỏi loại
người thường. Chờ đợi sự hỗn loạn.
Ngoài
trường Đại học Kỳ dị mà Kurzweil là người đồng sáng lập, còn có viện Kỳ dị về
Trí tuệ Nhân tạo ở San Francisco. Trong số các cố vấn của nó có Peter Thiel,
cựu Giám đốc điều hành Pay Pal và là nhà đầu tư ban đầu vào Facebook. Viện này
tổ chức một cuộc hội nghị hằng năm gọi là cuộc họp Cấp cao của Kỳ dị (mà
Kurzweil cũng là người đồng sáng lập). Nhờ bản chất liên ngành cao của lý
thuyết Kỳ dị, nó thu hút một đám đông rất đa dạng. Trí tuệ Nhân tạo là sự kiện
chính, nhưng những buổi họp của nó, ngoài những lĩnh vực khác, còn bao gồm cả
tiến bộ nhanh chóng của di truyền học và công nghệ na nô.
Trong
cuộc họp cấp cao năm 2010, diễn ra ở San Francisco vào tháng Tám, ngoài các nhà
khoa học máy tính còn có các nhà tâm lý học, các nhà thần kinh học, các nhà
công nghệ na nô, các nhà sinh học phân tử, một chuyên gia về các máy tính có
thể mặc được, một giáo sư về khoa y khẩn cấp, một chuyên gia về khả năng nhận
thức của những con vẹt xám, và nhà thuật sĩ chuyên nghiệp và người vạch trần
James Randi “Kinh dị”. Không khí là sự trộn lẫn lạ lùng giữa Davos[4]
với UFO[5].
Những người đề xuất ý tưởng nhà nổi trên biển - một thực tế mà đến nay chủ yếu
vẫn còn trên lý thuyết: lập những cộng đồng nổi tự trị trong những vùng biển
quốc tế - phân phát những cuốn sách mỏng. Một người máy ngồi chuyện gẫu với các
vị khách trong một góc.
Sau
trí thông minh nhân tạo, đề tài được nói đến nhiều nhất tronng cuộc họp cấp cao
2010 là việc kéo dài tuổi thọ của con người. Các biên giới sinh học mà phần đông
người ta nghĩ là vĩnh cửu và không thể tránh được thì các Singualritatian chỉ
cho là những vấn đề khó nhưng giải quyết được. Cái chết là một trong những vấn
đề như thế. Tuổi già là một căn bệnh như bất kỳ căn bệnh nào khác, và bạn làm
gì với bệnh tật? Bạn điều trị. Giống như nhiều ý tưởng về Singualaritarian, ban
đầu nghe có vẻ buồn cười, nhưng bạn càng đến gần nó, thì nó càng ít có vẻ buồn
cười. Nó không chỉ là ước muốn, ở đây thật sự đã có một môn khoa học về nó.
Chẳng hạn, mọi người đều biết rằng một nguyên nhân gây ra
thoái hóa thể chất liên hệ với tuổi già gắn liền với những telomere, là những đoạn DNA ở cuối các nhiễm sắc thể. Mỗi lần một
tế bào phân chia, những telomere của
nó ngắn đi, và một khi tế bào hết telomere
thì nó không thể tái tạo nữa, và chết. Nhưng có một enzyme gọi là telomerase đảo ngược quá trình này; nó
là một trong những lý do khiến các tế bào ung thư sống lâu thế. Vậy sao không
xử lý các tế bào thường không ung thư bằng telomerase?
Vào tháng Mười Một, các nhà nghiên cứu ở Trường Y Đại học Harvard tuyên bố trên
tờ Nature rằng họ đã làm đúng điều
ấy. Họ cấy telomerase cho một nhóm bị
chuột thoái hóa do già. Hư hỏng biến mất. Lũ chuột không chỉ khỏe hơn, chúng
còn trẻ hơn.
Aubrey de Grey là một trong những người nghiên cứu kéo
dài tuổi thọ nổi tiếng nhất thế giới và
là người kỳ cựu trong các hội nghị cấp cao Singularity. Là một nhà sinh học có
học vị tiến sĩ từ Cambridge với một bộ râu trông dữ dội nổi tiếng, de Grey quản
lý một quỹ tên là SENS (các chiến lược làm chậm quá trình lão hóa). Ông coi lão
hóa là một quá trình tích lũy hư hỏng, mà ông chia làm bẩy hạng, mỗi hạng ông
hy vọng một ngày náo đó nói đến chuyện sử dụng thuốc phục hồi. “Người ta đã bắt
đầu nhận ra rằng quan điểm cho tuổi già là cái gì đó không thể thay đổi được -
nó hơi giống với sự chết nhiệt của vũ trụ - chỉ là vớ vẩn,” ông nói. “Nó là ấu
trĩ. Thân thể con người là một bộ máy có hàng loạt chức năng, và nó tích lũy
nhiều loại hư hỏng khác nhau như một tác dụng phụ của chức năng bình thường của
cỗ máy. Do đó về nguyên tắc những hư hỏng đó có thể được sửa chữa định kỳ. Đó
là lý do tại sao chúng ta bảo dưỡng ô tô. Thật sự thì chỉ có vấn đề là phải chú
ý. Toàn bộ khoa y chẳng qua chỉ là làm hú họa với những gì trông có vẻ không
thể tránh khỏi cho đến khi bạn hình dung ra làm thế nào để nó không còn là
không tránh khỏi”
Kurzweil cũng coi kéo dài tuổi thọ là chuyện nghiêm túc.
Cha ông là người ông rất gần gũi, chết về bệnh tim ở tuổi 58. Kurzweil thừa
hưởng của cha ông cái bẩm chất di truyền đó, ông cũng bị tiểu đường type 2 vào
lúc 35 tuổi. Làm việc cùng với Terry Grossman, một bác sĩ chuyên khoa về kéo
dài tuổi thọ, Kurzweil đã xuất bản hai quyển sách nói lên quan điểm riêng của
ông về kéo dài tuổi thọ, nó đòi hỏi uống đến 200 viên thuốc và phụ liệu mỗi
ngày. Ông nói bệnh tiểu đường của ông đã được chữa trị về cơ bản, và mặc dầu
tính theo năm tháng ông đã 62 tuổi, ông ước tính rằng tuổi sinh học của ông trẻ
hơn khoảng 20 năm.
4.
Nhưng
mục tiêu của ông hơi khác với mục tiêu của Grey. Đối với Kurzweil, vấn đề giữ
được càng khỏe càng tốt không quan trọng lắm, vấn đề là làm sao sống được đến
khi cái Kỳ dị xuất hiện. Nó là một nỗ lực chuyển giao. Một khi trí tuệ nhân tạo
siêu thông minh xuất hiện, được trang bị bằng công nghệ na nô tiên tiến, chúng
thực sự có khả năng vật lộn với những vấn đề cơ thể vô cùng phức tạp liên quan
đến tuổi già của con người. Như một lựa chọn thay thế, đến lúc đó chúng ta sẽ
có khả năng chuyển trí tuệ của chúng ta sang những cấu trúc vững chắc như máy
tính hoặc rô bôt. Ông và nhiều Singularitarian khác coi lời tuyên bố rằng nhiều
người đang sống hiện nay sẽ kết thúc bằng sự bất tử chức năng là nghiêm túc.
Đó
là một ý tưởng vừa cấp tiến vừa cổ lỗ. Trong bài thơ “Giương buồm tới
Byzantium,” W.B Yeats mô tả tình trạng khó chịu về thân xác của loài người như
một linh hồn bị buộc vào một con vật chết. Thay vì thế, sao không cởi nó ra và
buộc nó vào một rô bôt bất tử? nhưng Kurzweil thấy rằng sự kéo dài tuổi thọ của
con người còn gây ra nhiều chống đối trong số cử tọa của ông hơn là những đường
cong hàm số mũ của ông. “Có những người không thể chấp nhận rằng máy tính có
thể thông minh hơn con người,” ông nói. “Nhưng ý tưởng về những thay đổi đáng
kể tuổi thọ của con người - dường như đặc biệt gây tranh cãi. Người ta đầu tư
quá nhiều cố gắng cá nhân vào những triết học đề cập đến vấn đề cuộc sống và
cái chết. Tôi muốn nói rằng đó là lý do chủ yếu chúng ta có tôn giáo.
Tất
nhiên, rất nhiều người nghĩ cái Kỳ dị là vớ vẩn. - một tưởng tượng, một ý nghĩ
mơ tưởng, một phiên bản Thung lũng Silicon của câu chuyện Phúc Âm về Trạng thái
mê ly, bởi một người kiếm sống bằng cách tung ra những tuyên bố kỳ quặc và
chống đỡ chúng bằng một khoa học giả hiệu. Phần lớn những người phê phán nghiêm túc tập trung vào vấn đề liệu máy tính
có thể thật sự trở nên thông minh hay không.
Toàn
bộ lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI), được dành cho vấn đề này. Nhưng hiện tại AI
chưa tạo ra một loại trí thông minh mà chúng ta liên tưởng tới loài người hoặc
ngay cả tới máy tính biết nói trong phim ảnh - HAL hay C3PO hay Data. Những AI
hiện nay có khả năng chỉ làm chủ lĩnh vực hết sức chuyên biệt, như hiểu những
câu hỏi tìm kiếm hoặc chơi cờ. Chúng hoạt động trong một khuôn khổ tham chiếu
cực kỳ chuyên biệt. Chúng không trò chuyện trong các bữa tiệc. Chúng thông
minh, nhưng chỉ theo một định nghĩa thông minh hết sức hẹp. Loại thông minh mà
Kurzweil nói đến, được gọi là AI mạnh, hay trí tuệ nhân tạo tổng quát, vẫn chưa
tồn tại.
Tại
sao? Rõ ràng chúng ta vẫn còn chờ đợi xuất hiện cái sức mạnh máy tính tăng vọt
theo hàm số mũ ấy. Nhưng cũng có khả năng có những sự kiện tiếp diễn trong bộ
não chúng ta mà không thể sao chép bằng điện tử cho dù chúng ta có ném vào
chúng bao nhiêu MIPS chăng nữa. Kiến trúc hóahọc-thầnkinh tạo ra những hỗn loạn
vụt đến vụt đi mà chúng ta biết như ý thức của con người có thể là quá phức tạp
và tương tự để tái tạo trong silicon dạng số. Nhà sinh học Denis Bray là một
trong ít giọng nói phản biện trong hội nghị cấp cao Singularity mùa hè vừa qua.
“Mặc dầu các thành tố sinh học tác động theo cách tương thích với các thành tố
trong các mạch điện tử,” ông lập luận, trong một cuộc tranh luận gọi là Các tế bào có thể làm những việc gì mà các
rô bôt không thể, “chúng bị đẩy ra một bên bởi số lượng khổng lồ các trạng
thái khác nhau mà chúng không thể thích ứng. Nhiều quá trình sinh hóa đã tạo ra
những biến thể hóa học của các phân tử protein, được đa dạng hóa hơn nữa bởi
liên kết với những cấu trúc khác tại những vị trí xác định của một tế bào. Kết
quả là sự bùng phát tổ hợp của các trạng thái tạo cho các cơ thể sống một khả
năng hầu như vô tận lưu trữ thông tin liên quan đến những điều kiện quá khứ và
hiện tại và một khả năng độc đáo chuẩn bị cho những sự kiện tương lai.” Điều đó
làm cho những con số 1 và 0 mà máy tính xử lý trông khá thô.
Nằm
bên dưới những thách đố thực tế là một loạt những thách đố về triết học. giả sử
chúng ta đã chế tạo được một máy tính có thể nói năng hành động theo cách không
thể phân biệt được với con người - nói cách khác, một máy tính có thể qua được
phép thử Turing[6].
(Nói một cách thiếu chặt chẽ, những máy tính như thế có khả năng qua được như
một con người trong một phép thử mù)
Điều đó có nghĩa là máy tính có tri giác như con người không? Hay nó chỉ là một
thiết bị tự động cực kỳ tinh vi nhưng về bản chất là máy móc, không có những
lóe sáng bí ẩn của ý thức - một chiếc máy không có con ma nào trong đó? Và làm thế nào chúng ta biết được?
Thậm
chí nếu bạn chấp nhận rằng cái Kỳ dị là đáng tin, bạn vẫn còn bị ám ảnh bởi một
búi những câu hỏi không thể trả lời. Nếu bạn có thể quét (scan) ý thức của tôi
vào một máy tính, tôi có còn là tôi nữa không? Địa chính trị và kinh tế xã hội
của cái Kỳ dị là gì? Ai quyết định người nào sẽ được làm thành bất tử? Ai vạch
ra đường ranh giữa có tri giác và vô tri giác? Và khi chúng ta đến gần sự bất
tử, toàn tri và toàn năng, liệu cuộc sống của chúng ta còn ý nghĩa gì không?
Đánh bại cái chết, liệu chúng ta có mất đi bản chất người của mình không?
Kurzweil
thừa nhận rằng có một mức độ rủi ro cơ bản liên quan đến cái Kỳ dị mà ta không
thể trừ bỏ đi được, đơn giản bởi vì chúng ta không biết một trí tuệ nhân tạo
cực kỳ tối tân, thấy bản thân nó là một cư dân mới được tạo thành trên hành
tinh Trái Đất này, sẽ chọn làm gì. Nó có thể không cảm thấy tranh đua với chúng
ta về tài khéo. Một trong những mục tiêu của Viện Kỳ dị là bảo đảm chắc chắn
rằng trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ phát triển, mà còn thân thiện nữa. Bạn
không cần là một cyborg siêu thông minh mới hiểu rằng đưa một hình thức sống
cao hơn vào sinh quyển của bạn là một sai lầm cơ bản của những người theo
thuyết Darwin.
Nếu
cái Kỳ dị đang đến gần, những câu hỏi này sắp có câu trả lời dù bạn muốn hay
không, và Kurzweil nghĩ rằng cố gắng trì hoãn cái Kỳ dị bằng cách ngăn cấm các
công nghệ không những không thể mà còn là vô đạo đức và có thể nguy hiểm. “Cần
có một chế độ độc tài toàn trị để thực hiện sự cấm đoán như thế,” ông nói. “Cấm
như thế không có tác dụng. Nó sẽ chỉ đẩy những công nghệ đó vào bí mật, nơi mà
các nhà khoa học có trách nhiệm mà chúng ta đang trông cậy vào để tạo ra sự bảo
vệ sẽ không dễ dàng tiếp cận các công cụ đó.”
Kurzweil
là một người thích tranh luận đến cùng và có lòng kiên nhẫn hầu như dã
man. Ông không mệt mỏi trong việc dồn
những người phê phán vào thế bí sao cho ông có thể trả lời họ, hết điểm này đến
điểm khác, thận trọng và tỉ mỉ.
.
Hãy
lấy câu hỏi liệu máy tính có thể sao chép sự phức tạp sinh hóa của một bộ não
hữu cơ không. Kurzweil không đưa ra bất cứ một nguyên cớ nào. Ông không thấy
bất kỳ sự khác nhau cơ bản nào giữa xác thịt và silicon ngăn ngừa silicon có
thể suy nghĩ. Ông phản đối các nhà sinh học cho rằng cơ cấu thần kinh không thể
làm mẫu hay ít nhất hợp về mặt năng lượng và tính mềm dẻo với phần mềm
(software) sử dụng trong máy tính. Ông không chịu đầu hàng trước bí mật của bộ
não con người. “Nói chung,” ông nói, “cốt lõi của sự bất đồng giữa tôi và người
phê bình là, họ sẽ nói, ồ, Kurzweil đang đánh giá thấp sự phức tạp của việc
thiết kế nghịch đảo[7] bộ
não hay sự phức tạp của sinh học. Nhưng tôi không nghĩ rằng tôi đánh giá thấp
sự thách đố này. Tôi nghĩ họ đang đánh giá thấp sức mạnh của việc tăng tiến
theo luật số mũ.”
Lập
trường này không làm cho Kurzweil thành một người đứng ngoài, ít nhất là giữa
những Singularitarian. Nhiều người đã đưa ra những tiên đoán còn cực đoan hơn
nhiều. Từ 2005 nhà thần kinh học Henry Markram đã điều hành một sáng kiến đầy
tham vọng ở Viện Trí tuệ Não bộ thuộc trường Đại học Bách khoa Lausanne, Thụy
Sĩ. Nó có tên là dự án Blue Brain, và là một cố gắng tạo ra một mô phỏng theo
từng nơ ron thần kinh của một bộ não động vật có vú, dùng siêu-máytính Blue
Gene của IBM. Đến nay, đội ngũ của Markram đã thành công trong việc mô phỏng
một dãy neocortex (một lớp ngoài cùng của vỏ não) từ một bộ não chuột, chứa khoảng 10.000 nơ ron. Markram
đã nói rằng ông hy vọng sẽ có được một bộ não người hoàn toàn ảo vào hoạt động
trong 10 năm. (Ngay cả Kurzweil cũng xem thường chuyện này. Ông nói, nếu làm
được điều đó, thì anh sẽ phải giáo dục bộ não đó và ai biết được phải mất bao
lâu?)
Theo
định nghĩa, tương lai xa hơn cái Kỳ dị là không thể biết được đối với những bộ
não tuyến tính, hóa học, động vật của chúng ta, nhưng Kurzweil đang có thừa
những lý thuyết về nó. Ông kiên quyết thúc đẩy bản thân suy nghĩ ngày càng lớn
hơn, bạn có thể thấy ông chống lại những hạn chế của phần cứng hữu cơ già nua
của ông như thế nào. “Khi người ta nhìn vào những hàm ý của sự tăng tiến theo
hàm số mũ đang tiếp diễn, người ta thấy càng lúc càng khó chấp nhận,” ông nói.
“Vậy khi bạn có người thật sự chấp nhận, vâng, sự vật diễn tiến theo luật số
mũ, nhưng họ ngã ngựa tại một điểm nào đó, bởi vì các hàm ý là quá ư quái dị.
Tôi cố gắng thúc đẩy bản thân nhìn một cách thật sự.”
Trong
tương lai của Kurzweil, công nghệ sinh học và công nghệ na nô cho chúng ta sức
mạnh để điều khiển thân thể chúng ta và thế giới xung quanh chúng ta ở ý chí, ở
trình độ phân tử. Tiến bộ siêu tăng tốc, và mỗi giờ mang lại những đột phá khoa
học bằng cả thế kỷ. Chúng ta rời bỏ Darwin và tự mình gánh lấy trách nhiệm về
cuộc tiến hóa của chính chúng ta. Bộ gene loài người trở thành chỉ là quá nhiều
mã để được thử-tìmlỗi và tối ưu hóa và nếu cần, viết lại. Việc mở rộng cuộc
sống ra vô tận trở thành hiện thực, con người chỉ chết nếu họ tự chọn. Cái chết
mất hẳn đi sự khó chịu của nó. Kurzweil hy vọng đưa người cha đã chết của ông
trở lại cuộc sống.
Chúng
ta có thể quét ý thức của chúng ta vào máy tính và đi vào một tồn tại ảo hay
đánh đổi cơ thể chúng ta lấy những rô bôt bất tử và bỏ đi ra tận mép của vũ trụ
như những vị thần nhỏ giữa các thiên hà. Trong vòng một thế kỷ, trí tuệ con
người sẽ được thiết kế lại và thấm đẫm mọi vật chất trong vũ trụ. Đó là số phận
của giống loài chúng ta, Kurzweil tn như vậy.
Hay
là không phải vậy. Khi những vấn đề lớn đã được trả lời, nhiều hoạt động sẽ
diễn ra nơi không ai có thể trông thấy, sâu bên trong những bộ não silicon đen
của các máy tính, chúng sẽ phát triển dần dần thành trí tuệ có ý thức hay chỉ
tiếp tục trong sự lặp lại sáng sủa hơn và mạnh mẽ hơn của cái vô tri giác.
Nhưng
về những vấn đề nhỏ, chúng đã được quyết định ngay xung quanh chúng ta một cách
rõ ràng. Bạn càng đọc nhiều về cái Kỳ dị bao nhiêu, bạn càng bắt đầu thấy nó
đang nhìn trộm bạn một cách bẽn lẽn, từ những hướng bất ngờ. Cách đây năm năm
chúng ta chưa có 600 triệu người thực hiện cuộc sống xã hội của mình trên một
mạng điện tử duy nhất. Bây giờ chúng ta có Facebook. Cách đây năm năm bạn chưa
thấy người ta kiểm tra tỉ mỉ những gì họ đang nói và nơi nào họ đang đi, ngay
cả khi họ đang nói cái đó và đang đi ở đó, bằng cách dùng những bộ phận giả kỹ
thuật số nối mạng. Bây giờ chúng ta có iPhone. Phải chăng lấy iPhone ra khỏi
tay chúng ta và đặt nó vào trong hộp sọ của chúng ta là một bước không thể nào
tưởng tượng nổi?
Đã
có 300.000 bệnh nhân Parkinson có mô cấy thần kinh. Google đang làm thí nghiệm
với máy tính có khả năng lái ô tô. Có hơn 20.000 rô bôt chiến đấu ở Afghanistan
bên cạnh những người lính. Tháng này một trò chơi truyền hình sẽ một lần nữa
minh họa lịch sử của trí tuệ nhân tạo, nhưng lần này máy tính sẽ là khách mời:
một siêu máy tính của IBM có nick là Watson sẽ thi đấu Jeopardy![8] Watson chạy trên 90 máy chủ và chiếm
toàn bộ một căn phòng, và trong một trận đấu thực tế hồi tháng Giêng nó thắng
hai cựu quán quân Ken Jennings và Brad Rutter. Nó trả lời đúng tất cả các câu
hỏi, nhưng điều quan trọng hơn, là nó không cần trợ giúp để hiểu các câu hỏi
(hay chính xác hơn, các câu trả lời) được diễn đạt rõ ràng dễ hiểu. Watson
không phải là một AI mạnh, nhưng nếu một AI mạnh xuất hiện, thì nó sẽ đến từ từ
từng chút một, và đây là một trong những “chút” đó.
Sau
đây 100 năm nữa, Kurzweil và de Grey và những người khác có thể sẽ là câu trả
lời thế kỷ 22 cho những Cha già Sáng nghiệp - chỉ có điều không giống những Cha
già Sáng nghiệp, họ sẽ vẫn còn sống để có được uy tín - hay những ý tưởng của
họ có thể có một vẻ hoài cổ vui tươi và lỗi thời - như Tommorrowland của
Disney. Không có gì chóng cũ bằng tương lai.
Nhưng
ngay cả nếu họ sai lầm chết người về tương lai, thì họ vẫn đúng về hiện tại. Họ
có cái nhìn xa rộng và nhìn vào một bức tranh lớn. Bạn có thể bác bỏ mọi điều
khoản cụ thể của hiến chương Singularitarian, nhưng bạn nên ngưỡng mộ Kurzweil
vì ông đã nhìn tương lai một cách nghiêm túc. Thuyết Kỳ dị có cơ sở trong ý
tưởng rằng thay đổi là thực và loài người chịu trách nhiệm về số phận của chính
mình, và rằng lịch sử có thể không đơn giản như điều tồi tệ này tiếp theo điều
tồi tệ khác. Kurzweil thích chỉ ra rằng chiếc điện thoại di động tầm thường của
bạn là vật có kích thước bằng một phần triệu và giá bằng một phần triệu chiếc
máy tính mà ông có ở MIT cách đây 40 năm, và nó mạnh hơn nghìn lần chiếc máy
tính đó. Thêm 40 năm nữa thế giới lúc bấy giờ sẽ như thế nào? Nếu bạn thật sự
muốn tưởng tượng ra nó, bạn phải suy nghĩ rất, rất xa ra ngoài tình thế này.
Hoặc có thể bạn phải nghĩ sâu vào bên trong hơn bất kỳ ai trước đây đã từng suy
nghĩ.
[1] Nhân vật tiểu thuyết giả tưởng nửa người nửa máy.
[2] Vấn đề này được mô tả rất hấp dẫn trong tiểu thuyết
viễn tưởng của Greg Iles, The Footprints of God (Bản dịch của
Hiếu Tân: Dấu chân của Chúa, sẽ ra
mắt nay mai)
[3] Synthesizers: Nhạc cụ điện tử tạo ra rất nhiều âm thanh
khác nhau, (kể cả bắt chước các nhạc cụ khác) bằng cách dùng bộ vi xử lý giải
các hàm toán học tạo ra và kết hợp các tín hiệu có tần số khác nhau.
[4] Davos: Một thành phố tự trị ở Thụy sĩ nơi diễn ra hội
nghị hằng năm của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) - một cuộc họp của những
chính khách và doanh nhân tinh hoa toàn cầu, cũng gọi là Davos.
[5] UFO: vật thể bay không xác định (thường gọi đĩa bay)
[6] Trắc nghiệm Turing là một phép
thử kinh điển
về trí thông minh nhân tạo. Turing nói rằng có thể tạo ra trí thông minh máy
móc khi có một nguời ngồi ở một bên tường, đánh các câu hỏi vào bàn phím, rồi
đọc câu trả lời trên màn hình, mà vẫn tưởng rằng những câu trả lời đó do người
khác ở phía bên kia tường đánh vào
[7] Reverse-engineering: phân tách một vật để tìm hiểu chức
năng của nó nhằm sao chép hoặc cải tiến nó.
[8] Jeopardy! Một game show Mỹ đố trên các đề tài về lịch
sử, văn học, nghệ thuật, văn hóa đại chúng, thể thao, đố chữ v.v..
Người chơi được gợi ý dưới dạng những câu trả lời và phải trình bày
phần trả lời của mình dưới dạng những câu hỏi.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét