Tomas Tranströmer: Nobel Văn học 2011

Dịch thơ Tomas Tranströmer

Robin Robertson

Newyorker, 06/10/2011

Hiếu Tân dịch

Thơ Tomas Tranströmer phức tạp, rất khó dịch. Sự cô đọng của vẻ đẹp tinh tế, hình tượng thơ sống động như phim ảnh hấp dẫn ta ngay tức khắc, nhưng cái thưa thớt trong ngôn từ của ông khi dịch ra có thể thường trở thành không màu sắc và nhạt nhẽo. Nhịp điệu uyển chuyển của các bài thơ gốc khó mà tái tạo lại, hơn nữa những tính nhạc của những từ Thụy Điển như “domkyrkoklocklang” mất đi mọi âm hưởng nghe khi chúng được dịch thành "hồi chuông nhà thờ" (“peal of cathedral bells.”) Những phong cảnh trống rỗng một cách bí ẩn quen thuộc thoải mái với nhà thơ phương Bắc, nhưng sự phân tích cú pháp trừu tượng của ông về phong cảnh ấy thành một thứ tiếng Thụy Điển tối thiểu thường tỏ ra thách đố.

Trong lời giới thiệu cho tập Imitation tập thơ dịch châu Âu của ông, Robert Lowell viết, nhắc lời Pasternak, "dịch giả đáng tin cậy bình thường đạt được ý nhưng mất giọng…đương nhiên, trong thơ giọng là tất cả." Trong những bản dịch thơ Tranströmer tương đối tự do của tôi, tôi  đã cố gắng lèo lái giữa cái âm vang của Lowell rất khó viết lại, và cách tiếp cận văn chương chặt chẽ kiểu truyền thống. Tôi đã giữ lại hình dáng của bài thơ, đã mở những ý nghĩa của nó ra một cách rõ ràng, và đã cố gắng – như Lowell nhắc đi nhắc lại một cách đúng đắn rằng người ta phải cố gắng – đạt được giọng điệu của nó.

Có một yếu tô tâm linh sâu xa trong cái nhìn của Tranströmer, mặc dầu ông không phải là người theo tôn giáo một cách thông thường. Ông quan tâm đến những đối cực và cách chúng ta đáp ứng, với tư cách là những con người, để tìm ra bản thân chúng ta ở những điểm mấu chốt, tại điểm bản lề của một khoảnh khắc. Đây là ví dụ rút ra từ bài thơ “Out in the Open” của ông.

'mặt trời đổ lửa. Chiếc máy bay sà thấp                                                                                               thả bóng nó xuống dưới hình dạng một cây thập tự khổng lồ xuất hiện đột ngột trên mặt đất.                                                                                                                                                        Một người đàn ông cúi xuống vật gì đó trên cánh đồng.                                                                     Cái bóng trùm lên người anh ta.                                                                                                         Trong khoảnh khắc anh ta lọt vào giữa cây thập tự.                                                                           Tôi đã thấy cây thập tự này treo trên cổng những nhà thờ.                                                                   Đôi khi nó có vẻ giống như một tấm ảnh chụp nhanh của mê loạn

Tôi đã đọc bản dịch này trên sân khấu với Tomas, tại Stockholm và London, và được thấy ông vô cùng hạnh phúc. Là một trong những thành viên của Hội đồng Giải Griffin, tôi đã có mặt tại Toronto khi chúng tôi trao cho ông Giải thưởng Thành tựu Suốt đời năm 2007, khi đó có một ý nghĩa – như đã có trong nhiều năm – rằng giải thưởng thực đã không được nhận. Tin [về giải Nobel Văn học 2011] hôm nay đã được chờ đợi quá lâu rồi, nó dường như thật khó tin, nhưng thế giới thơ ca cuối cùng đã có thể nâng cốc chúc mừng con người khiêm nhường này, nhà thơ tuyệt diệu này.

Robin Robertson đã đăng nhiều bài thơ trên The New Yorker, và là dịch giả của tập thơ "Thế giới bj xóa bỏ" của Tomas Tranströmer, sắp tới từ Farrar , Straus & Giroux.